Eind augustus kan iedereen in Nederland die dat wil gevaccineerd zijn. Natuurlijk willen werkgevers graag dat werknemers zich laten vaccineren. Dit zorgt er immers voor dat de kans dat mensen uitvallen een stuk kleiner wordt. Daarnaast is het voor collega’s en bijvoorbeeld klanten ook wel zo veilig. Maar mag een werkgever zijn werknemers verplichten tot vaccinatie? En hoe ga je om met je collega’s die zich niet hebben laten vaccineren?
Niet verplicht vaccineren
Zo lang de wet niet wordt aangepast mag niemand, dus ook geen werkgever of de overheid, jou verplichten een vaccin te nemen. Iedere Nederlander beschikt over het grondrecht op de onaantastbaarheid van zijn lichaam. Niemand kan je dus verplichten om je te laten inenten, maar dat neemt niet weg dat er wel een bepaalde druk uitgeoefend kan worden.
Bereidheid te vaccineren
De bereidheid om te vaccineren is de afgelopen weken flink gestegen. Dit heeft alles te maken met het feit dat de cijfers nu toch duidelijk laten zien dat vaccineren wel degelijk effect heeft, maar ook de zomervakantie die eraan komt zal hier mee te maken hebben. Wil jij op vakantie, dan is dat gewoonweg een stuk makkelijker als jij bent ingeënt. Dit zal voor veel mensen een reden zijn om toch een prik te halen. Dit geeft hoop: om de pandemie te onderdrukken moet minsten 70 procent van de bevolking zijn geënt.
Op de werkvloer
Maar hoe staan we ertegenover op de werkvloer? Kan een werkgever een vaccinatiebewijs eisen? Dit is een onderwerp dat tot zover eigenlijk nog niet is onderzocht. Wel is gebleken dat een vaccinatiebewijs gevoelig ligt. Dit heeft vooral te maken met het gevoel van persoonlijke vrijheid en het feit dat we dan toch het idee hebben dat zo’n vaccin min of meer wordt opgelegd door de overheid. We zien het vaccinatiebewijs een beetje als beloning voor sociaal goed gedrag. De nadelen voor mensen die het vaccin niet nemen zijn klein. Voor de maatschappij heeft het vaccin grote voordelen. Want hierdoor kunnen sociale en economische activiteiten door blijven gaan. Maar dagelijks naar kantoor gaan om te werken, dat is toch goed voor het socialisme en de economie? Kan een werkgever dan geen vaccinatiebewijs vragen aan de werknemer? ‘Nee,’ zegt Ivo van der Helm, universitair docent Arbeidsrecht en Sociaal Beleid aan de Universiteit Utrecht. ‘Ook zegt de wet niets over het weren van werknemers op kantoor als deze niet zijn gevaccineerd.’
Coronapaspoort
Het invoeren van een ‘coronapaspoort’ kan leiden tot indirecte vaccinatieplicht. Hier zou in staan of je bent gevaccineerd, hersteld bent van corona, of negatief getest bent. Het demissionaire kabinet wil hier voor waken. Dit zou mensen beperken in hun vrijheid. Toch gaan landen hier heel verschillend mee om. Zo doet men hier in Israël bijvoorbeeld niet moeilijk over. Wie wil mee doen, moet aantonen te zijn gevaccineerd. Op die manier kan je mensen toch indirect dwingen om zich te laten vaccineren en dat is iets waar we op de werkvloer ook voor moeten waken.
Werkgevers een eigen draai aan enige controle
Van der Helm: ‘Binnen het arbeidsrecht is goed werkgeverschap heel belangrijk. De werkgever moet op grond hiervan, maar ook op grond van de arbeidsomstandighedenregelgeving, zorgen voor een veilig en gezond werkklimaat.’ Dus hoe zit het met collega’s die zich niet laten vaccineren? Is dat dan gevaarlijk? ‘Ja, maar niet specifiek voor jou als je al gevaccineerd bent of voor het uitvoeren van arbeid,’ zegt hij. ‘Maar jezelf als werknemer laten vaccineren of testen als daarom wordt gevraagd, vloeit op zijn beurt weer voort uit goed werknemerschap.’
De werkgever mag in beginsel dus niets verplichten, maar hij kan bijvoorbeeld wel sneltesten regelen of gratis zelftesten uitdelen aan werknemers. Er moet wel gelet worden op de privacy van de werknemers. De uitslagen mogen niet worden opgeslagen.
Een werknemer verplichten tot vaccinatie of testen mag dus niet. Tenzij dat gebeurt voor een uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigd doel, stelt de website van de Autoriteit Persoonsgegevens. Vaccinaties tegen corona vallen hier niet onder. Nog niet. Recente rechtspraak biedt hier wel een opening, volgens Van der Helm. ‘In het arrest Hyatt 2 uit december 2019 oordeelde de Hoge Raad dat de constitutionele grondrechten in de Grondwet – persoonlijke levenssfeer en lichamelijke integriteit – niet gelden in de relatie werkgever-werknemer. Een specifieke wettelijke grondslag hoeft dus niet nodig te zijn voor een beperking op de lichamelijke integriteit. Een werkgever zou werknemers aan de hand van deze uitspraak wel kunnen verplichten een test te ondergaan, zolang de uitslag van die test nergens wordt opgeslagen.’